Als ik op vakantie ben in het buitenland vind ik het interessant begraafplaatsen te bezoeken. Hoe zien de begraafplaatsen eruit in vergelijking tot Nederland, wat valt specifiek op? Automatisch vind ik het dan ook leuk mij wat verder te verdiepen in de gebruiken van het land of de streek.
Dit jaar was ik in Frankrijk en tijdens een fietstocht door Les Landes, een bosrijk gebied aan de Atlantische kust, kwam ik door diverse plaatsjes met ieder hun eigen begraafplaats. Een reden om iets te schrijven, verre van volledig, over uitvaren in Frankrijk.
Respect voor het overleden lichaam
In Frankrijk draait het om respect voor het lichaam van de overledene. Ook de as die overblijft na crematie, wordt gezien als lichaam. In de wet staat opgenomen (vrij vertaald):
”Iedereen heeft het recht zijn lichaam te respecteren. Het menselijke lichaam is onschendbaar. Het respect voor het menselijk lichaam houdt niet op bij de dood. De stoffelijke resten van overleden personen, inclusief de as van degenen wier lichamen zijn gecremeerd, moeten met respect, waardigheid en fatsoen worden behandeld.”
Net als in Nederland moet direct na overlijden een arts worden gewaarschuwd die een zogenaamde “declaration de décès” opstelt. Met deze verklaring van overlijden moet binnen 24 uur aangifte worden gedaan bij de gemeente waarin iemand is overleden. Dit kan een familielid doen, maar ook de begrafenisondernemer kan deze taak op zich nemen.
Na overlijden zijn nabestaanden verplicht een begrafenisondernemer in te schakelen (in Nederland is dit niet verplicht). De “pompes funèbres”.
De diensten die verplicht moeten worden afgenomen zijn de uitvaartkist, het vervoer van de overledene en benodigd personeel. Een alternatief voor de uitvaartkist, zoals een rieten mand of een lijkwade, is in Frankrijk niet toegestaan.
Wanneer de overledene opgebaard wordt kan dit thuis of in een “chambre funéraire”. Vaak wordt er gekoeld met een elektrische koeling. In Frankrijk is een lichte vorm van balseming, thanatopraxie, ook toegestaan om het lichaam te conserveren.
Bericht van overlijden
Waar we in Nederland gewend zijn rouwkaarten te versturen, is dat in Frankrijk niet gebruikelijk. Zeker niet op het platteland. Wanneer iemand is overleden, gaat dat bericht als een lopend vuurtje, van mond tot mond, rond. Waar we in Nederland vaak schromen om zomaar aan de deur te verschijnen, zeker na een overlijden in de familie, staan in Frankrijk de bekenden van de overledene en de familie, al na een paar uur op de stoep. Uiteraard om te condoleren, maar ook om een helpende hand te bieden.
Als er al kaarten verstuurd worden, de zogenaamde “faire-parts” (vrij vertaald: kennisgevingen), zijn deze doorgaans bedoeld als bedankje na afloop van de uitvaart.
Verzegeld vervoer
In Nederland mogen nabestaanden zelf een overledene vervoeren, maar in Frankrijk is dat verboden. Wanneer het vervoer naar een rouwcentrum aan de orde is voor een opbaring, moet dit binnen 48 uur gebeuren, daarna mag een overledene alleen nog in een gesloten kist vervoerd worden. Wanneer de kist eenmaal gesloten is, is dat definitief.
De uitvaartkist wordt verzegeld en mag alleen door een uitvaartonderneming of een “ambulancier” vervoerd worden. Overigens mag de kist niet zichtbaar zijn in de publieke ruimte, dus ook niet op de openbare weg. De kist wordt in een rouwauto dus volledig aan het zicht onttrokken.
De uitvaart
In Frankrijk moet de uitvaart binnen 6 werkdagen na het overlijden plaatsvinden, zon- en feestdagen niet meegerekend. Net als in Nederland kan er uitstel gevraagd worden, bijvoorbeeld als familie uit het buitenland moet overkomen. Doorgaans wordt uitstel zonder problemen verleend.
Cremeren komt in Frankrijk veel minder voor dan in Nederland. In Frankrijk wordt ongeveer 19% van de overledenen gecremeerd, ten opzichte van 68% van de overledenen in Nederland. Begraven is dus verreweg het meest voorkomend.
Crematoria of begraafplaatsen bieden geen mogelijkheden voor een samenzijn na afloop. Families moeten dit zelf regelen. Bijvoorbeeld aan huis, in een restaurant of in de Salle de Fête in het dorp.
Weinig tijd voor aanvang crematie
Bij crematoria heeft men niet, zoals in Nederland, de beschikking over een aula om een afscheidsplechtigheid, al dan niet religieus, te houden. Wanneer er een dienst vooraf gaat aan een crematie, wordt dit op een andere locatie georganiseerd.
Bij het crematorium wordt niet veel tijd genomen voor ceremonieel, alvorens iemand naar de ovenruimte wordt overgebracht. Al met al is daar 5 tot 10 minuten tijd voor en dan vindt de crematie al plaats. Desgewenst kunnen nabestaanden ter plaatse wachten tot het proces is voltooid (gemiddeld 1 uur en 45 minuten) en na afloop direct de urn met de as in ontvangst nemen. In Nederland moet de as een maand bij het crematorium blijven, maar dat is in Frankrijk dus niet het geval.
Begraven, soms met zicht op deels vergane kisten
In geval van een begrafenis met een religieuze dienst voorafgaand, wordt de dienst doorgaans afgestemd met de priester van de kerk in het dorp waarin iemand is overleden of het dorp waar iemand wordt begraven.
In Frankrijk heeft men op het platteland vaak een familiegraf met een grafkelder, een “caveau” genoemd. De steenhouwer (een “marbier”) opent bij een begrafenis de “caveau” en helpt met het plaatsen van de kist op de juiste plaats. Het kan gebeuren dat aanwezigen dan ook andere oudere kisten zien staan, welke deels vergaan zijn. Niet altijd een plezierig gezicht. Als er plaats gemaakt moet worden in de “caveau”, dan kan het zijn dat resten van oudere lichamen worden verzameld en herbegraven worden in een kleinere kist.
Beroemde begraafplaatsen en die op het platteland
Frankrijk kent diverse beroemde begraafplaatsen, zoals Cimetiere du Pere-Lachaise en Cimetière de Montmartre in Parijs, maar uiteraard ook de 27 militaire begraafplaatsen alleen al in de regio Normandië.
De begraafplaatsen op het platteland zijn niet te vergelijken. Deze zijn vaak kleinschalig, liggen vaak net buiten het dorp en zijn vaak herkenbaar aan het muurtje wat er omheen staat.
Zoals eerder benoemd hebben Fransen doorgaans een familiegraf. Dus de graven zijn groot en soms (deels) bovengronds. Wanneer je rondloopt op de begraafplaats zie je op de grote graven ook kleine stenen plaquettes staan. Deze plaquettes worden door naasten op een graf geplaatst ter ere van een bijzondere gelegenheid. Het is een teken van herdenking.
In Frankrijk is het ook mogelijk begraven te worden op je eigen grond. In dat geval moet daarvoor een speciale vergunning worden verleend.
Wanneer mensen een zeer laag inkomen hebben stelt de gemeente een graf op het kerkhof beschikbaar voor een zeer lage prijs. Deze graven worden doorgaans na 5 jaar geruimd. In Nederland geldt een minimale grafrust van 10 jaar.
Meer informatie?
Wilt u meer wilt weten over hoe het er in Nederland aan toegaat, dan kunt u uiteraard contact met mij opnemen. U kunt mij bellen op 070 – 21 44 369 of mailen naar info@mareuitvaartbegeleiding.nl. Daarnaast kunt u informatie over uitvaartbegeleiding in Den Haag (maar ook daarbuiten) vinden op www.mareuitvaartbegeleiding.nl.
